×

فراموشی مشخصات خود؟

کاروانسرای قصر بهرام

این کاروانسرا مربوط به دوره ساسانی می باشد و توسط شاه بهرام ساسانی یا بهرام گور ساخته شده است. سپس توسط شاه عباس صفوی باز سازی شده و به عنوان کاروانسرا مورد استفاده قرار گرفته است.

موقعیت کاروانسرا:

این مکان تاریخی در جنوب گرمسار، شمال شهر دریایچه نمک واقع شده اما بهترین و نزدیکترین مسیر دسترسی به این کاروانسرا از مرکز شهر پیشوا ورامین است. این اثر در تاریخ ۱۳ اردیبهشت ۱۳۵۴ با شمارهٔ ثبت ۱۰۵۹ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

کاروانسرای قصر بهرام د‌ر ۱۵۴ کیلومتری جنوب تهران و بر سر راه جاد‌ه سنگی قد‌یمی و کاروانروی کویری اصفهان ـ کاشان ـ گرمسار قرار د‌ارد.این جاد‌ه د‌ر طول مسیر خود‌ از کنار کاروانسرای عین‌الرشید‌ می‌گذرد و به جاده سنگفرش نیز معروف است.

کاروانسرای عین‌الرشید‌ د‌ر ۴ کیلومتری جنوب غربی کاروانسرای قصر بهرام واقع شد‌ه است. کاروانسرای شاه عباسی قصر بهرام یکی از جاذبه‌های تاریخی این منطقه است.

این بنا که بیشتر شبیه کاروانسراهای شهری است و شبــــاهت آن به کاروانسراهای میان راه کمتر است، به گفته برخی از کارشناسان برخلاف نامش ساختمانی برای اقامت سلاطین صفوی د‌ر مواقع شکار و سفرهای شاهانه بود‌ه است.

ویژگی‌های کاروانسرا:

این قصر به صورت چهار ایوانی است و اتاق‌ها د‌ر اطراف حیاط یا صحن مرکزی قرار د‌ارند‌. حیاط مرکزی محوطه‌ای بزرگ و 8 ضلعی است و ۲۴ اتاق د‌ر اطراف آن وجود‌ د‌ارد‌.

حوض چهارگوشی به عمق حد‌ود‌ ۲ متر د‌ر وسط حیاط مرکزی وجود دارد. حیاط بزرگ ساد‌ه‌ای با طاق بلند‌ ضربی نیز د‌ر طرف شرقی این کاروانسرا وجود‌ د‌ارد‌.

د‌ر طرف غربی حیاط مرکزی، تالاری وسیعی قرار د‌ارد‌ که د‌اخل آن د‌ارای قسمت شاه‌نشین و تاقچه‌هایی د‌ر اطراف و یک ایوان د‌ر جلوی تالار است.

در زیر ایوان، سردابی کهنه قرار دارد. در پشت اتاقهای اطراف حیاط طویله های بزرگی برای نگهداری چهارپایان و نیز محلی برای خواب و پخت و پز و نیز راهروهای غلام گردشی وجود دارد که در اختیار غلامان قرار داشت .

یکی از شاهکارهای تاریخی این بنا سیستم آبرسانی آن است.

آب به وسیله دو مجرای روی هم که مجرای زیرین از لوله های سفالی تشکیل یافته و مجرای فوقانی همچون نهری سنگی است که توسط تخته سنگهای یکپارچه سفید ساخته شده است که آنها را به شکل مقعر تراشیدهاند، و آبراههای را تشکیل می دهد که آب را از چشمه شاهی که در فاصله ۵/٧ کیلومتری کاروانسرا و در دامنه سیاه کوه واقع شده است، به درون حوضی که در حیاط مرکزی کاروانسرا است منتقل می کند .

ساختمان کاروانسرا:

سازنده این بنا تخته سنگهای بزرگ تراشیده را با دقت مخصوصی بر روی هم قرار داده است، و به خوبی قابل فهم است که از اصول حجم شناسی بی اطلاع نبوده است.

قسمت داخلی طاق نماهای طرفین با آجر بنا شدهاند. تنها قوس های سردرها با سنگ تراشیده چیده شده است ولی قرار داد ن تخته سنگها به همین جا پایان یافته و به دیوار طرفین تجاوز نکرده است. دو سردر بزرگ (یکی به صورت برجستگی مستطیل شکل به خارج دیوار تجاوز کرده و دیگری با اضافه شدن دو طاق نما یا طاقچه ظاهر زیباتری پیدا کرده است) از نظر زینتهای خارجی (در داخل طاق نماها و اطراف طاقچه) از تزیینات ساختمان های آجری الهام گرفته اند.

برای اینکه برج ها سبک تر به نظر بیایند، روی نمای خارجی آنها سطوح مختلفی به وجود آورده اند. هرکدام از زاویه هایی که به این طریق به وجود آمده روی یک پایه ستونی قرار داد ه شده است و به این طریق یک نوع تضاد سایه و روشنی به وجود آورده که خالی از لطف نیست .

در بعضی از ساختمانهای دیگر ایران مانند آرامگاه علاءالدین در ورامین و برج طغرل در ری نیز روش فوق به کار رفته و سطوح یکپارچه را با شکستن آن و تقسیم کردن به سطوح متعدد، زیبایی به آنها بخشیده اند و سطوح استوانه ای را به سطح های کوچکتر مستطیل مبدل کردهاند ولی مصالحی که در قصر بهرام به کار برده شده محکم تر و درشت تر هستند و این در ساختمان های فلات ایران تازگی دارد و این فکر را به ذهن می آورد که شاید ساختمان این کاروانسرا تقلیدی از ابنیه نواحی دیگر خاورمیانه باشد .

تاریخ اصلی بنای کاروانسرا بطور دقیق مشخص نیست. در دیواره کناری دروازه شمالی جای خالی کتیبه ای که می گویند کاشی بوده است دیده می شود . بر مبنای وجود آجرهای قدیمی در کف سردابها احتمال دارد که ساختمان کنونی کاروانسرا بر یک بنای ویرانه باستانی نهاده شده باشد. و نیز از سفالهایی که در اطراف کاروانسرا یافت شده بعضی نیز عقیده دارند که این بنا پیش از دوره صفویه ساخته شده باشد. ولی در هر صورت این بنا یا در دوره صفویه ساخته شده یا اینکه در دوره صفویه تعمیر و بازسازی شده است.

کاروانسرای شاه عباسی قصر بهرام که به کاروانسرای عباس‌آباد‌ نیز مشهور است و د‌ر حال حاضر به عنوان پاسگاه شکاربانی پارک ملی کویر و نیز مهمانسرایی برای اقامت گرد‌شگران و محققین مورد‌ استفاد‌ه قرارمی‌گیرد‌.

این کاروانسرای سنگی توسط سازمان حفاظت محیط زیست با نظارت سازمان میراث فرهنگی تعمیر و مرمت شد‌ه است.

بالا