×

فراموشی مشخصات خود؟

برج علاءالدین یا برج علاءدوله

بنایی است باستانی مربوط به دوره ایلخانیان در اواخر سدهٔ ۷ ه‍.ق که در مرکز شهر ورامین، در شمال مسجد جامع ورامین و درضلع جنوب شرقی میدان اصلی ورامین قرار دارد. این بنا در تاریخ ۱۵ دی ۱۳۱۰ با شمارهٔ ثبت ۱۷۷ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

پیشینه تاریخی:

این برج متعلق به حسن علاءالدوله حاکم وقت ری می باشد. او معلم نیز بوده است. بر اساس آنچه در کتیبه ذکر شده، حسن علاءدوله در چهارم صفر 675 قمری(شنبه،چهارم مرداد ماه 675 هجری شمسی) در گذشت. او را پس از مرگش در مرکز ورامین به خاک سپردند.

پسر او، فخرالدین حسن علاءالدوله ودین نام داشت که پس از مرگ پدرش بر روی مزار او برجی بنا کرد که از نظر معماری دارای سبکی کاملا منحصر به فرد و چشم نواز است. تاریخ اتمام ساخت این برج که بیش از هفتصد و پنجاه سال قدمت دارد به سال 688 هجری قمری(667 هجری شمسی) مقارن با اواخر سلطنت ارغون خان بر می گردد.

اجداد فخرالدین، پسر علاء الدوله، از فرمانروایان ری بوده اند. بعد از ساخت برج، فخرالدین پسر علاء الدوله نیز به حکومت بغداد گمارده شد. او در سال ۶۹۱ به سمت بغداد رفت و در سال ۷۰۹ در آن شهر در گذشت. پدر و پسر علاء الدوله هر دو لقب فخرالدین داشته اند. حسن علاء الدوله با علاءالدوله سمنانی از بزرگان تصوف ایرانی و از شاعران و نویسندگان سده‌های هفتم و هشتم هجری قمری نیز خویشاوند بوده است.

زیرا علاء الدوله عمویی داشت به نام سید جمال الدین قاسم بن جمال الدین محمد که در ورامین اقامت داشت و تنها دخترش ، زهره را به حاکم سمنان داد و از آن دختر، دو پسر به نام ملک جلال الدین و ملک شرف الدین به دنیا آمدند که علاءالدوله سمنانی فرزند اوست.

خصوصیات معماری:

بنای برج علاء الدین به سبک و روش سلجوقی ساخته شده است البته این سبک مدتها قبل یعنی از دوره سامانیان آغاز شده بود و در دوران سلجوقی تغییرات قابل ملاحظه ای یافت.

از نظر شیوه های تزئینی، در این برج از فن کاشیکاری، گچکاری و آجرکاری برای تزئین بنا استفاده شده است.

تزئینات کاشیکاری این برج، در یک باند کتیبه و سطوح مثلثی بالای آن تمرکز یافته است. در زمینه ی کتیبه، با به کارگیری قطعات کوچک کاشی مربع شکل با لعاب آبی،شبکه ای منظم از شش ضلعی ایجاد گشته و متن شبکه با تزئینات گچی قالب زده شده است.

این برج ها با مقاطع ستاره ای شکل میله اصلی آنها و نوک مخروطی یا نا تمام تقلید از سبک «چادر» می باشد که مخصوص بسیاری از ساختمانهای این دوره است.
این بنا شبیه گورهای سلطنتی است و ارتباطی با بناهای مذهبی نداشته است بلکه به این منظور ساخته می شده تا از تخریب جسد جلوگیری شود. جنازه ها در این نوع بناها عمدتاً در سرداب نگهداری می شده و کمتر به دفن آن اقدم می شده است.

برج علاء الدوله ورامین یکی از قدیمی‌ترین نمونه برج‌های آرامگاهی کشور است.

کتیبه برج علاءدوله:

تاریخ بنای برج علاءالدین در کتیبه ای که در محل اتصال بخش استوانه ای به بخش مخروطی برج قرار گرفته درج شده است که نشان می دهد ساخت برج مربوط به اواخر قرن ۷ هجری قمری است. متأسفانه امروزه بیشتر بخش آغازین کتیبه از بین رفته و یا قابل خواندن نیست.

کتیبه از جبهه جنوبی شروع می شود و مصالحی که برای نوشتن کتیبه مورد استفاده قرار گرفته آجر تراشیده است که با طرح های شبیه به برگ مزین شده است. متن کتیبه از این قرار است:

به نام خداوند بخشنده و مهربان… علاءالدوله ودین تکیه گاه اسلام و مسلمین آرامگاه فرزند مرتضی پسر مولای بزرگوار، فخرالدوله ودین حسن حسینی ورامینی که خداوند به حق محمد و آل محمد که چراغ هدایت هستند بهشت را جایگاه او (علاءالدین) و اجدادش فرماید در هفته اول صفر سال ۶۷۵ وفات کرد و این بنا در سال ۶۸۸ به پایان رسید.

ورامینی(که خداوند بحق محمد و آل او که کلید(چراغ) در تاریکی ها هستند) بهشت را قسمت او و اجدادش بفرماید.

کاربری بنا:

این بنا شبیه گورهای سلطنتی است و ارتباطی با بناهای مذهبی نداشته است بلکه به این منظور ساخته می‌شده تا از تخریب جسد جلوگیری شود.

جنازه‌ها در این نوع بناها عمدتاً در سرداب نگهداری می‌شده و کمتر به دفن آن اقدم می‌شده است.

هم اکنون در محل این اثر تاریخی نمایشگاه های مختلف بصورت موقت توسط مسئولین شهر برگزار می گردد.

دونالد ویلبر، پژوهشگر تاریخ معماری ایرانی و اسلامی در اردیبهشت سال 1318 از بنا بازدید کرده و در مورد آن می‌نویسد:

« این بنا در سال 1289 میلادی (688 ه. ق ) بنا شده است. تزئینات این مقبره از لحاظ تنظیم دقیق جزئیات قابل توجه است و تناسب تزئینات آن با برج و ظرافت های کار، بر آثار دوران گذشته برتری دارد و تزئینات لعابدار کاشیکاری در اوج تکامل خود نشان داده شده اند.»

بالا